આશૂરહ મેં ખર્ચ મેં અચ્છા ખાના ઔર રોજ઼ા રખને મેં ટકરાવ
⭕આજ કા મસાઈલ નંબર~ ૩૯૯૩⭕
*અ*
આશૂરહ કે દિન અપને અહલો અયાલ પર દસ્તરખાન કુશાદા કરના ચાહિએ યે રિવાયાત મોઅતબર હૈ ?
ક્યૂઁ કે એક તરફ તો અચ્છા ખિલાને કી તરગીબ હૈ ઔર દૂસરી તરફ સહીહ રિવાયત સે ઉસ દિન રોઝા રખના સાબિત હૈ, તો રોઝે મેં અચ્છા ખાના કૈસે ખિલાયેંગે ?
*બ*
હદીસ મેં અયાલ કા લફ્ઝ આયા હૈ ઉસ સે મુરાદ કૌન- કૌન લોગ હૈ? પડોસી,શાગિર્દ,સુસરાલી રિશ્તેદાર ઇસ મેં દાખિલ હૈ?
🔵જવાબ🔵
حامدا و مصلیا و مسلما
*અ*
ઇસ રિવાયાત કે અલફાઝ યે હૈ.
*من وسع। یوم عاشورہ فی نفقتہ علی عیالہ وسع اللہ سائر سنتہ رواہ طبرانی*
જીસ મેં આશૂરહ કે દિન અપને અયાલ (બીવી બચ્ચો પર ખર્ચ મેં વુસઅત- કુછ ઝ્યાદા ખર્ચ કિયા અલ્લાહ ત’આલા પુરે સાલ ઉસ પર વુસઅત-બરકત કરેગા)
*જવાબ -૧*
ઇસ રિવાયત મેં કહીં ભી દસ્તરખાન કા યા ખાના ખિલાને કા ખાસ ઝિક્ર નહીં હૈ, બલ્કિ નફકા યાનિ મુતલક-આમ ખર્ચ કા ઝિક્ર હૈ, ખર્ચે મેં બીવી બચ્ચોં કો નકદ પૈસે દેને, ખાના, પીના, કપડે, દવાઈ વગૈરહ જરૂરી તમામ ચીઝેં દાખિલ હૈ, ઔર ઇફ્તારી કે લિએ જિતની ભી ચીઝ ખરીદેંગે ઉસ કા ખર્ચ તો દિન હી મેં હો જાયેગા, ઔર અશૂરા મગરિબ બાદ હી શુરૂ હો જાતા હૈ, તો રાત કો યા સહરી મેં અચ્છા ખાના ભી ખિલાયા જાયે તો ભી રોઝે કે સાથ કોઈ ટકરાવ ન રહા.
*જવાબ -૨*
લિહાઝા જબ રોઝા રખને ઔર વુસઅત કરને મેં તતબીક-જોડ મુમકિન હૈ ફિર ભી ટકરાવ કો દલીલ બનાકર રિવાયાત કો બાઝ ઉલામા કા મવ્જૂઆ-મનઘડત કહના સહીહ નહીં.
*જવાબ -૩*
હાફિઝ ઇબ્ને હજર સૈલાની રહ. ને અલ્લામા ઇબ્ને જવજી જિન્હોંને ઇસ હદીસ કો મનઘડત કહા હૈ તો ઉન પર રદ કિયા હૈ. ઔર અલ્લામા સૂયૂતી રહમતુલ્લાહિ અલૈહિમા ને ઇસ રિવાયત સાબિત ઔર સહીહ કરાર દિયા હૈ.
અલ્લામા મનાવી રહ. હઝરત જબીર રદિયલ્લાહુ અન્હુ ઔર સુફિયાન ઇબ્ને ઑયેયના વગૈરહ બુઝુર્ગોં ને ઇસ દિન ખર્ચ કરને સે પુરે સાલ કી વુસઅત કા સાલો સાલ તજરબા કિયા હૈ.
અલ્લામા સાવી માલિકી ને અપને હાશિએ શર હુસ સગીર મેં ચારોં મઝહબ કે ઈમામોં કા ઇસ દિન અહલો આયાલ પર ખર્ચ કરને કો મુસ્તહબ હોના નકાલ કિયા હૈ.ઔર અલ્લામા શામી ને ભી ઇસ કો મુસ્તહબ કરાર દિયા હૈ.
લિહાઝા હદીસ રોઝે કે સાથ ભી કિસી તવીલ કે બગૈર કાબિલે અમલ હૈ.
*બ*
“અયાલ” સે કૌન લોગ મુરાદ હૈં?
“અયાલ” (ʿઅયાલ) અરબી કા લફ્ઝ હૈ, જિસકા મતલબ હોતા હૈ:
“*જિન કે નફકાહ (ખર્ચ) કી જિમ્મેદારી ઇન્સાન પર હો*”
*ઇસ મેં શામિલ હોતે હૈં:*
૧. બિવી
૨. બચ્ચે (ચાહે બાલિગ હો યા નાબાલીગ, જબ તક ઉનકા ખર્ચા બાપ કે જિમ્માહ હો)
૩. વાલેદૈન (અગર નાદાર હો ઔર ઉનકા ખર્ચા શર’યન તૌર પર બેટે કે જિમ્માહ હો)
૪. દીગર કરીબી રિશ્તેદાર જિન કા ખર્ચ શર’યન યા ‘અમલન ઇન્સાન કે જિમ્માહ હો, જૈસે:
પોતે-પોતિયાં, નવાસે-નવાસિયાં (અગર બાપ ન હો)
બહેન-ભાઈ (અગર યતીમ હો ઔર કિફાલત મેં હોં)
“લિસન અલ-ʿઅરબ” જિલ્દ ૧૧, સફહ ૪૮૫
લિહાઝા “અયાલ” મેં પડોસી, શાગિર્દ, સુસરાલી રિશ્તેદાર કો ભી શામિલ માનના સહીહ નહિ. બાઝ ઇલાકોં મેં જહાઁ મંગની હુઈ હો વહાં ભી ઉસ દિન વુસ’અત કી ફઝીલત હાસિલ કરને કે લિએ હદિયા ભેજા જાતા હૈ, જો સહીહ નહિ.
و الله اعلم بالصواب
✍🏻મુફ્તી ઇમરાન ઇસ્માઇલ મેમન
🕌ઉસ્તાઝે દારુલ ઉલૂમ રામપુરા, સૂરત, ગુજરાત, ઇંડિયા.
⭕Hindi Title⭕
⭕Hindi Content⭕
عاشورہ کو روزہ رکھنے اور درسترخوان وسیع کرنے کے درمیان ٹکراؤ کا جواب
⭕آج کا مسائل نمبر ٣٩٩٤⭕
“عاشورہ کے دن اپنے اہل و عیال پر دسترخوان کشادہ کرنا چاہیے” ، کیا یہ حدیث معتبر ہے؟ کیونکہ ایک طرف تو اچھا کھلانے کی ترغیب ہے اور دوسری طرف صحیح حدیث سے اس دن روزہ رکھنا ثابت ہے ، تو روزے میں اچھا کھانا کیسے کھلائیں گے؟
*ب*
حدیث میں عیال کا لفظ استعمال ہوا ہے۔ اس سے مراد کون لوگ ہیں؟
کیا پڑوسی، شاگرد، سسرال سے تعلق رکھنے والے اس میں شامل ہیں؟
🔵جواب🔵
حامدا مصلیا و مسلما
*اس روایت کے الفاظ یہ ہیں*
” *من وسع على أهله فى یوم عاشوراء أوسع الله عليه سنته كلها* “.
(رواہ الطبرانی فى الأوسط : ٩ / ١٢١ / رقم الحديث ٩٣٠٢ و فى المعجم الكبير : ١٠ / ٧٧ رقم ١٠٠٠٧ و لفظه : لم يزل فى سعة سائر سنته)
ترجمه : جس نے عاشورہ کے دن اپنے اہل و عیال پر خرچ میں وسعت کی اللہ تعالی پورے سال اس پر وُسعت فرمائیں گے .
جواب
اس روایت میں کہیں بھی دسترخوان کا یا کھانا کھلانے کا ذکر نہیں ہے، بلکہ “نفقہ” یعنی مطلق خرچ کرنے کا ذکر ہے ، خرچ میں بیوی بچوں کو نقد پیسے دینا ، کهلانا پلانا ، کپڑے دوائی وغیرہ تمام ضروری چیزیں داخل ہیں ، اور افطار کے لیے جتنی بھی چیز خریدیں گے اس کا خرچہ تو دن ہی میں ہوگا ، نیز عاشورہ مغرب بعد سے ہی شروع ہوجاتا ہے ، لہذا رات کو یا سحری میں اچھا کھانا کھلایا جائے تو بھی روزے کے ساتھ کوئی ٹکراؤ نہ رہا .
لہٰذا جب روزہ رکھنے اور وسعت کرنے میں تطبیق ممکن ہے تو پھر یہ کہہ کر کہ دونوں میں ٹکراؤ ہے ، بعض علماء کا اس روایت کو موضوع کہنا صحیح معلوم نہیں ہوتا۔
حافظ ابن حجر عسقلانی رحمتہ اللہ علیہ نے ، علامہ ابن جوزی پر (جنہوں نے اس حدیث کو من گھڑت کہا ہے) رد کیا ہے، نیز علامہ سیوطی رحمۃ اللہ علیہ نے اس حدیث کو ثابت اور صحیح قرار دیا ہے ، علامہ مناوی رحمہ اللہ علیہ نے حضرت جابر رضی اللہ عنہ اور سفیان بن عیینہ رحمہ اللہ وغیرہ بزرگوں سے ، اس دن خرچ کرنے پر پورے سال کی وسعت کا سالوں تک تجربہ نقل کیا ہے۔
علامہ صاوی مالکی نے اپنے حاشیہ شرح صغیر میں چاروں مذاہب کے اماموں سے اس دن اہل وعیال پر خرچ کرنے کا مستحب ہونا نقل کیا ہے، اور علامہ شامی نے بھی اس کو مستحب قرار دیا ہے.
لہذا یہ حدیث ، روزے کے ساتھ ( بغیر کسی تاویل کے ) بهی قابل عمل ہے۔
*ب*
عیال” سے کون لوگ مراد ہیں؟
“عیال” (عِیال) عربی کا لفظ ہے، جس کا مطلب ہوتا ہے:
> *جن کے نفقہ (خرچ) کی ذمہ داری انسان پر ہو۔*
اس میں شامل ہوتے ہیں:
١. بیوی
٢. بچے (خواہ بالغ ہوں یا نابالغ، جب تک ان کا خرچ باپ کے ذمے ہو)
٣. والدین (اگر نادار ہوں اور ان کا خرچ شرعی طور پر بیٹے کے ذمے ہو)
٤. دیگر قریبی رشتہ دار جن کا خرچ شرعاً یا عملاً انسان کے ذمے ہو، جیسے:
پوتے پوتیاں، نواسے نواسیاں (اگر باپ نہ ہو)
بہن بھائی (اگر یتیم ہوں اور کفالت میں ہوں)
“لسان العرب” ج.١١/ص٤٨٥
لہاذا عیال میں پڑوسی،شاگرد، سسرالی رشتدار کو بھی شامل ماننا صحیح نہیں بعض علاقہ میں جہاں منگنی ہوئی ہو وہاں بھی اس دن وسعت کی فضیلت حاصل کرنے کے لیے ھدیہ بھیجا جاتا ہے جو صحیح نہیں۔
واللہ اعلم بالصواب
✍🏻مفتی عمران اسماعیل میمن حنفی
🕌 استاذ دار العلوم رام پورا سورت گجرات ھند
مسائل لنک
ASHOORAH ME ACHCHHA KHANA AUR ROZA RAKHNE ME TAKRAO
⭕ AAJ KA MASAEIL NO.3993⭕
A.
Ashoorah ke din apne ahlo ayal par dastarkhan kushada karna chahiye ye riwayat muatabar hai? kyun ke ek taraf to achchha khilane ki targeeb hai aur dusri taraf saheeh riwayat se us din roza rakhna sabit hai to roze me achchha khana kaise khilayenge?
B.
Hadees me ayal ka lafz aaya hai us se murad kon kon log hai? Padosi,shagird,susrali rishtedar is me dakhil hai?
🔵JAWAB🔵
حامدا و مصلیا و مسلما
A.
is riwayat ke alfaz ye hai.
*من وسع. یوم عاشورہ وسع اللہ علیہ سائر سنتہ*”
Jis me ashoora ke din apne ayal (bivi bachcho par kharch me wusat- kuchh zayada kharch kiya allah pure saal us par wusat karega)
*JAWAB 1*
Is riwayat me kahin bhi dastarHan ka ya khana khilane ka khas zikr nahi hai balke baz riwayat me nafqa yani mutlaq kharch ka zikr hai nafqa me Bivi bachchon ko naqad paise dena, khane, pine, kapde, dawai wagairah zaroori tamam chezen dakhil hai.
*JAWAB 2*
iftari ke liye jitni bhi cheez khareedenge us ka kharch to din hi me ho jayega.
*JAWAB 3*
ashoora magrib baad hi shurooa ho jata hai to raat ko ya sahri achchha khana bhi khilaya jaye to bhi roze ke sath koi takrau na raha lihaza jab roza rakhne aur wusat karne me tatbeeq-jod mumkin hai isliye takrao ko daleel banakarriwayat ko mvzooa-manghadat kehna saheeh nahi.
Hafiz ibne hajar aur allamah siyooti Rahmatullahi alayhima ne is riwayat sabit aur saheeh qarar diya hai.aur Allah ibne jawzi jinhone use mavzooa qarar diya hai un par rad bhi kiya hai.
Hazrat jabir Radeeyallahu anhu aur sufyan ibne auyayna wagairah buzrogon is din kharch karne se pure saal ki wusat ka salo sal tajraba kiya hai.
Allama saawi maliki ne apne hashye sharhus sageer me charon mazhab ke imamon ka is dn ahlo ayal par kharch karne ko mustahab hone naqal kiya hai.
*B*
“Aiyal” se kaun log murad hain?
“Aiyal” (ʿIyaal) Arabi ka lafz hai, jiska matlab hota hai:
> Jin ke nafaqah (kharch) ki zimmedaari insaan par ho.
Is mein shamil hote hain:
1. Biwi
2. Bachay (chahe baaligh hon ya naabaaligh, jab tak unka kharch baap ke zimmah ho)
3. Waaldain (agar nadaar hon aur unka kharch shar’an tor par betay ke zimmah ho)
4. Deegar qareebi rishtedaar jin ka kharch shar’an ya ‘amalan insaan ke zimmah ho, jaise:
Potay poti, nawasay nawasiyaan (agar baap na ho)
Behen bhai (agar yateem hon aur kifalat mein hon)
“Lisan al-ʿArab” Jild 11, Safah 485
Lihaza “Aiyal” mein padosi, shagird, susraali rishtedaar ko bhi shamil maanna saheeh nahi. Baaz ilaqon mein jahan mangni hui ho wahan bhi us din wus’at ki fazilat haasil karne ke liye hadiya bheja jata hai, jo saheeh nahi.
و الله اعلم بالصواب
*ISLAMI TAREEKH* : 8 MUHARRAMUL HARAAM 1447 HIJRI
✍🏻MUFTI IMRAN ISMAIL MEMON HANAFI CHISTI.