Mayyit ke ghar Isale sawab ke liye jama hona

ઇસાલે સવાબ માટે એકત્ર થવું

⭕ આજ ના પ્રશ્ન નંબર ૩૭⭕

ઘણી જગ્યાએ એવું થાય છે કે કબરસ્તાનથી પાછા ફરતાં એ જ દિવસ અથવા બીજા-ત્રીજા દિવસે ભેગા થઈને કુરાન શરીફ અથવા આયતે કરીમાના ખતમ થાય છે. એ માટે ખાસ કરીને મહિલાઓ ભેગા થાય છે. પછી સામૂહિક ઈસાલે સવાબ અને દુઆ બાદ હાજર લોકોને ભોજન અથવા મીઠાઈ વહેંચવામાં આવે છે. શું ઇસાલે સવાબનો આ રીત સાચી છે? જો સાચી નથી, તો યોગ્ય રીત જણાવશો.

🔵 જવાબ 🔵
حامدا و مصلیا و مسلما

આ ખાસ રીતે ભેગા થઈને ખાતમ અને ઇસાલે સવાબની રસમ નો શરીઅતમાં ક્યાંય પુરાવો નથી. આ રીતે ઇસાલે સવાબ ની આ રીત ન તો હુઝૂર્ સલ્લાહુ અલયહિ વસલ્લમ થી સાબિત છે, ન સહાબા રઝિયલ્લાહુ અનહુમની, ન તાબેઈન તથા તાબે તાબેઈન રહમતુલ્લાહ અલૈહિમ થી. તેથી આ બિદઅત છે અને મોટો પાપ છે.

બીજું, ઘણી એવી બાબતો છે જે આ ભેગા થવા માટે નાજાયઝ બનાવે છે, જેમ કે મહિલાઓનો ભેગા થવો અને બધી પરિસ્થિતિઓ શો દેખાવા માટે હોય છે.

ઇસાલે સવાબ માટે યોગ્ય રીત (1):

હકીમુલ ઉમ્મત મૌલાના અશરફ અલી થાનવી રહમતુલ્લાહ અલીહ ફર્માવે છે કે, ખાસ મિત્રો અને સંબંધીઓને એમ કહી શકાય કે પોતાના સ્થાન પરથી તોફીક પ્રમાણે પઢીને સવાબ પહોંચાડો.

કુરાન ખવાની માટે બીજી યોગ્ય રીત:

ઘરનાં લોકો, સંબંધીઓ અને મિત્રો મસ્જિદમાં નમાઝ બાદ કોઈ પણ પ્રકાર નાં એલાન અને રસમ વિના કુરાન ખવાની કરી શકે છે. પરંતુ આ સમય દરમિયાન એ ખાસ ધ્યાન રાખવું કે જે ન બેસે છે એને બૂરું સમજવામાં ન આવે

કુરાન ખવાની માટે ત્રીજી યોગ્ય રીત:

અહકાર કહે છે, મૃતકના સંબંધીઓ અને મિત્રો ગુસ્લ અને જનાજાની નમાજ પહેલા મૃતકના ઘરની બહાર ખુરશીઓ પર ફારિગ બેસે છે, જો નજીકમાં કોઈ મસ્જિદ ન હોય તો વુઝુ ની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ અને તે જ સમયે કુરાન નાં પારા અથવા યાસીન શરીફ વહેંચવામાં આવે તો તેને સરળતાથી ઈસાલે સવાબ થશે અને તે સમય પણ વેડફાશે નહીં બલ્કે મૂલ્યવાન બની જશે.

و اللہ اعلم

✍️ મુફતી ઇમરાન ઇસ્માઇલ મેમન
🕌 ઉસ્તાદે દરુલ ઉલૂમ રામપુરા, સુરત, ગુજરાત, ભારત.

इसाले सवाब के लिए जमा होना

⭕आज का सवाल नंबर ३७७०⭕

बाज़ जगह क़ब्रस्तान से वापसी पर उसी दिन या दूसरे दिन या तीसरे दिन जमा होकर क़ुर’आन शरीफ या आयते करीमा या कलिमा ए तैय्यबा का ख़त्म होता है, जिस के लिए औरते ख़ास तोर पर जमा होती है, फिर इज्तिमाई इसाले सवाब और दुआ के बाद हाज़िरीन को खाना और कहीं मिठाई वगैरह तक़सीम की जाती है. इसाले सवाब का ये तरीक़ह सहीह है ?
अगर सहीह न हो तो सहीह तरीके बताने की गुज़ारिश.

🔵जवाब🔵

حامدا و مصلیا و مسلما

पहले तो इस ख़ास तरीक़ा से जमा होकर ख़त्म और इसाले सवाब की रस्म की शरीअत में कहीं सबूत नहीं, न इस तरह इसाले सवाब हुज़ूर सल्ललाहु अलैहि वसल्लम ने किया, न सहाबा रदियल्लाहू अन्हुम ने न ताबिईन व तबे ताबिईन रहमतुल्लाहि अलैहिम ने इसलिए ये बिदअत है।
दूसरे कई वुजुहात ऐसे हे के जिसकी वजह से यह इज्तिमा जाइज़ नहीं. मसलन औरतों का जमा होना, अक्सरों का दिख्लावे के लिए आना वगैरा…..

क़ुर’आन ख्वानी का तरीक़ा १:

हज़रत मौलाना थानवी रह. फरमाते है ख़ास अहबाब (दोस्तों, रिश्तेदारो) से कह दिया जाए के अपने अपने मक़ाम पर तौफ़ीक़ के मुताबिक़ पढ़ कर सवाब पहोचा दे. चाहे तीन बार क़ुलहुवल्लाह ही पढ़ कर बख्श दे. जिस से एक क़ुर’आन का सवाब मिल जायेगा ये इस से भी अच्छा है के इज्तिमाई सूरत में १० क़ुर’आन ख़त्म किये जाए इस में अक्सर एहले मय्यित को जतलाना होता है अल्लाह के यहाँ थोड़े को नहीं देखा जाता खुलूस और निय्यत देखि जाती है.

📙(रहीमिययाह जदीद ७ /१०१, बेहस्ती ज़ेवर २ /१२७)
📕मय्यित के शरई अहकाम से माख़ूज़ सफा २३ से ७६ माख़ूज़ मुफ़्ती फरीद यूनुस देवलावी दा.ब.

रसूमात की पाबन्दी बगैर क़ुर’आन ख्वानी करने का तरीक़ा २

बगैर एलान के घर वाले, रिश्तेदार और दोस्त वगैरा किसी मस्जिद में नमाज़ बाद किसी रिवाज की पाबन्दी के बगैर न बैठनेवाले को बुरा समझे बगैर इसाले सवाब की निय्यत से क़ुर’आन ख्वानी करे तो उसकी गुंजाईश है.

📙(फतवा रहिमियाह १९८ /८ अयनी ३०६ /३

इसाले सवाब का तीसरा जाइज़ तरीक़ा

अहकर कहता है, मैय्यत के रिश्तेदार और ताल्लुक वाले मैय्यत के घर के बाहर मैय्यत के गुसल और जनाज़े की नमाज़ से पहले कुर्सियों पर फ़ारिग बैठे होते हैं वहां करीब में मस्जिद न हो तो वज़ू का इंतिज़ाम किया जाए और उसी वक़्त क़ुरान के पारे, या यासीन शरीफ़ तकसीम की जाए तो उसे आसानी से इसाले सवाब हो जाएगा और वो वक्त भी जाये ना होकर कीमत बनेगा।
و الله اعلم بالصواب

✍🏻मुफ़्ती इमरान इस्माइल मेमन
🕌उस्ताज़े दारुल उलूम रामपुरा, सूरत, गुजरात, इंडिया.

ایصال ثواب کے لیے جمع ہونا

⭕ آج کے مسائل نمبر: 3770 ۳۷۷۰⭕

بعض جگہ قبرستان سے واپسی پر اسی دن یا دوسرے دن یا تیسرے دن جمع ہوکر قرآن شریف، آیت کریمہ یا کلمہ طیبہ کا ختم کیا جاتا ہے، جس کے لیے خاص طور پر عورتیں جمع ہوتی ہیں۔ پھر اجتماعی ایصال ثواب اور دعا کے بعد حاضرین کو کھانا اور کہیں مٹھائی وغیرہ تقسیم کی جاتی ہے۔
کیا ایصال ثواب کا یہ طریقہ صحیح ہے؟
اگر صحیح نہیں تو صحیح طریقہ بتانے کی درخواست ہے۔

🔵 جواب 🔵

حامداً و مصلیاً و مسلماً

پہلے تو اس خاص طریقے سے جمع ہوکر ختم اور ایصال ثواب کی رسم کا شریعت میں کہیں ثبوت نہیں۔ نہ اس طرح ایصال ثواب حضور صلی اللہ علیہ وسلم نے کیا، نہ صحابہ کرام رضوان اللہ علیہم اجمعین نے، نہ تابعین و تبع تابعین رحمۃ اللہ علیہم نے کیا۔ اس لیے یہ بدعت اور کبیرہ گناہ ہے۔
دوسرے کئی وجوہات ایسی ہیں جن کی وجہ سے یہ جمع ہونا جائز نہیں، مثلاً:

عورتوں کا جمع ہونا۔
اکثر کا دکھاوے کے لیے آنا وغیرہ۔

قرآن خوانی کا پہلا صحیح طریقہ

حکیم الامت حضرت مولانا اشرف علی تھانویؒ فرماتے ہیں کہ:
“خاص احباب (دوستوں اور رشتہ داروں) سے کہہ دیا جائے کہ اپنے اپنے مقام پر حسب توفیق پڑھ کر ثواب پہنچا دیں، چاہے تین بار سورہ اخلاص ہی پڑھ کر بخش دیں، جس سے ایک قرآن کا ثواب مل جائے گا۔ یہ اس سے بھی بہتر ہے کہ اجتماعی طور پر 10 قرآن ختم کیے جائیں، کیونکہ اس میں اکثر اوقات اہل میت کو دکھانا ہوتا ہے۔ اللہ کے یہاں تھوڑے کو نہیں دیکھا جاتا، بلکہ خلوص اور نیت دیکھی جاتی ہے۔”

📙 (رحیمیہ جدید: جلد 7/101، بہشتی زیور: جلد 2/127)

ایصال ثواب کا دوسرا جائز طریقہ

اعلان کیے بغیر گھر والے، رشتہ دار اور دوست وغیرہ کسی مسجد میں نماز کے بعد کسی رسم کی پابندی کے بغیر اور نہ بیٹھنے والوں کو برا سمجھتے ہوئے ایصال ثواب کی نیت سے قرآن خوانی کریں تو اس کی گنجائش ہے۔

📙 (فتاویٰ رحیمیہ: جلد 8/198، عینی: جلد 3/306)

ایصال ثواب کا تیسرا جائز طریقہ

احقر کہتا ہے کہ میت کے رشتہ دار اور تعلق والے میت کے غسل اور جنازے کی نماز سے پہلے گھر کے باہر کرسیوں پر فارغ بیٹھے ہوتے ہیں، اگر قریب میں کوئی مسجد نہ ہو تو وضوء کا انتظام کیا جائے اور اسی وقت قرآن کے پارے یا سورہ یٰسین شریف تقسیم کی جائے، تو اس طرح آسانی سے ایصال ثواب ہوجائے گا اور وقت بھی ضائع نہ ہوکر قیمتی بنے گا۔

و اللہ اعلم بالصواب
✍🏻 مفتی عمران اسماعیل میمن
🕌 استاذ دار العلوم، رامپورہ، سورت، گجرات، انڈیا